Μπλόκο της Κοκκινιάς: Οι γερμανοτσολιάδες που μάτωσαν την πλατεία της Οσίας Ξένης, τα πτώματα στη μάντρα των εκτελέσεων και άλλες ιστορίες δωσιλογικής εθνικοφροσύνης: Φωτογραφίες

17 Αυγούστου 1944. Το μπλόκο της Κοκκινιάς. Από τις τέσσερις οργανώσεις του ΕΑΜ στον Πειραιά, το ΕΑΜ Κοκκινιάς ήταν η πιο δυνατή και η πιο μαζική. Εξι μήνες προσπαθούσαν Γερμανοί και ταγμασφαλήτες να πατήσουν πόδι, από το πρώτο μπλόκο, τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, το προσπαθούσαν, όμως ο οργανωμένος λαός με τα φρουραρχεία του ΕΛΑΣ τους απωθούσαν συνεχώς. Ετσι, χρειάστηκε μεγάλη προετοιμασία από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, και συγκέντρωση μεγάλης δύναμης πυρός εκείνη τη μέρα του Αυγούστου για να καταφέρουν οι υποτακτικοί του Walter Schimana (Βάλτερ Σιμάνα) να πατήσουν πόδι στην Κοκκινιά.

Κάποιες σκηνές είχαμε περιγράψει στο άρθρο μας ‘Μιχάλης Νικολινάκος – Ο σεμνός ζεν πρεμιέ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, από το μπλόκο της Κοκκινιάς στη μεγάλη οθόνη‘, και κάποιους πρωταγωνιστές στο άρθρο ‘Το δελτίο προγραφών και καταγγελιών με τους στοχοποιημένους από την ΟΠΛΑ προδότες – Η ‘κόκκινη βία’ [*] της εφημερίδας ‘Κατηγορώ’, έκδοση της ΚΟΑ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1944‘

Ας δούμε μερικές ιστορίες από εκείνες τις μέρες.

# Αυτή η φωτογραφία δείχνει μια μονάδα των Ταγμάτων Ασφαλείας Αθηνών με τους διοικητές τους Ιωάννη Πλυτζανόπουλο και Γ. Σγούρο:

1944: Γερμανοτσολιάδες, Ιωάννης Πλυτζανόπουλος, Γ. Σγούρος και πιθανόν Θ. Σγούρος (Μπέμπης) πιθανόν πριν το μπλόκο στην Κοκκινιά.

 

Διόλου απίθανο να εικονίζονται οι συγκεκριμένοι άνδρες του Βάλτερ Σιμάνα που αιμοτοκύλισαν τη συνοικία εκείνη τη μέρα του Αυγούστου του 1944. Αντιμετώπισαν αντίσταση, όμως.

# Ενα από τα φρουραρχεία του ΕΛΑΣ στις 17 Αυγούστου 1944. Μια ταράτσα στην οδό Κυδωνιών (σημερινή Πέτρου Ράλλη). ΕΛΑΣίτες που αμύνονται στήνουν μυδράλλιο.

Φωτογραφία ντοκουμέντο: Μια ταράτσα στην οδό Κυδωνιών (σημερινή Πέτρου Ράλλη). ΕΛΑΣίτες στήνουν μυδράλλιο έτοιμοι να αμυνθούν.

Advertisement

Η ιστορία του αρχιφύλακα Γεώργιου Μιχαλολιάκου: Πρόδωσε το ΕΑΜ για να πάει στα Τάγματα Ασφαλείας, μένοντας πιστός στον όρκο του προς τον Χίτλερ μέχρι το τέλος

[Πρωθυστερόγραφο: Υπενθυμίζουμε την ‘Πολιτική Αναδημοσιεύσεων‘, την οποία, παρακαλούμε διαβάστε την, σε περίπτωση αντιγραφής του άρθρου –ευχαριστούμε. Φυσικά, αναδημοσιεύσεις και reblog, με αναφορά στην πηγή, είναι πάντα ευπρόσδεκτες. Οι σύνδεσμοι προς τις ιστοσελίδες των νεοναζί οδηγούν σε αντίγραφα αυτών· δεν τους χαρίζουμε κλικ και επισκεψιμότητα.].

 

Αρχιφύλακας Γεώργιος Μιχαλολιάκος:
Πρόδωσε την πατρίδα, πρόδωσε το ΕΑΜ, αλλά δεν πρόδωσε τους Γερμανούς και τον όρκο του προς τον Χίτλερ

Να το ξεκαθαρίσουμε, μια και καλή. Δεν υπάρχει οικογενειακή/συλλογική ευθύνη. Κανένα παιδί δεν μπορεί να είναι υπεύθυνο για τις πράξεις των γονιών του. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ανάμεσα στα διάφορα περίεργα φαινόμενα που μας προέκυψαν το τελευταίο διάστημα, όταν το ναζιστικό τέρας σήκωσε το άσχημο κεφάλι του, με αποτέλεσμα να μαθαίνουμε, σχεδόν σε καθημερινή βάση, γεγονότα και καταστάσεις που άλλοτε θα μας φαίνονταν απίθανα και ακατανόητα, υπάρχει και ένα πολύ αξιοπρόσεκτο φαινόμενο, το οποίο -αν μη τι άλλο- θα άξιζε να μελετηθεί από ειδικούς επιστήμονες, έστω για να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα την επίδραση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί επάνω στην περαιτέρω πορεία του.

Οσοι ασχολούνται, λοιπόν, με την Ιστορία αποκλείεται να μην έχουν παρατηρήσει το εξής: Σε κάθε σκοτεινή περίοδο της Ιστορίας της νεότερης Ελλάδας, από το 1936 και μετά, πάρα πολύ συχνά, συναντάμε ανθρώπους των οποίων το επώνυμο είναι ίδιο με το επώνυμο κάποιου στελέχους της ναζιστικής συμμορίας. Από την 4η Αυγούστου, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τη Χούντα, την ακροδεξιά τρομοκρατία της Μεταπολίτευσης, πάντα υπάρχει σε κάθε περίοδο ανωμαλίας, κι από ένας συγγενής σύγχρονου χρυσαβγίτη.

Λογικά και μαθηματικά, κάνοντας χρήση των θεωριών των πιθανοτήτων, είναι βέβαιο πως δεν είναι όλοι συγγνείς. Κάποιοι μπορεί να είναι απλή συνωνυμία. Κάποιοι, όμως, σίγουρα θα προέρχονται από τις ευρύτερες οικογένειες τους. Και κάποιοι θα είναι στενοί συγγενείς.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα, έτσι, σαν προσφορά για όποιον ιστοριοδίφη θελήσει να το ψάξει περισσότερο:

# Την ιστορία του Νίκου Γόδα, του ΕΛΑΣίτη ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού που εκτελέστηκε με την φανέλα με τον έφηβο το 1948, λογικά την γνωρίζουν οι αναγνώστες του ιστολογίου. Αν όχι, υπάρχει εδώ κι εδώ

Ποια ήταν τα ονόματα των δύο ψευδομαρτύρων, με τις καταθέσεις των οποίων καταδικάστηκε;;;
Λουκάς και Δημήτρης Κασιδιάρης.

«O Λουκάς και ο Δημήτρης Κασιδιάρης λοιπόν, που μένανε στα Μανιάτικα του Πειραιά, ήταν δύο αδέρφια που δεν ήταν αστυνομικοί, αλλά ανήκαν στην Ειδική Ασφάλεια, που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς επί Κατοχής για να κυνηγάει κομμουνιστές. Ο ένας ήταν πρεσσαδόρος και ο άλλος οδηγός στο επάγγελμα. Ο Βεντίκος, που έκανε τις ανακρίσεις στο Άσυλο, είχε προηγούμενα με το Λουκά Κασιδιάρη, επειδή αυτός κατά την Κατοχή ως στέλεχος της Ειδικής Ασφάλειας συνέλαβε τον αδερφό του. Έτσι, για αντίποινα ο Βεντίκος συνέλαβε τη νύφη του Λουκά Κασιδιάρη, Βασιλική Κασιδιάρη, κατά τα Δεκεμβριανά και την εκτέλεσε στο Άσυλο. Η Βασιλική ήταν σύζυγος του Δημήτρη Κασιδιάρη, ο οποίος κατέθεσε ότι ο αδερφός του Γιάννης έκρυβε το Βεντίκο στο σπίτι του κατά την Κατοχή για να μην τον πιάσουν οι Γερμανοί».
Πηγή: Ιστολόγιο Reds Against The Machine, Η δίκη του Νίκου Γόδα, 21/01/2015

Δείτε τα σχετικά δημοσιεύματα, όπου αναφέρονται τα ονόματα των αδύο αδερφών από τα Μανιάτικα του Πειραιά, και κατανομάζονται επαίσχυντες πράξεις τους επί Κατοχής, πέρα από το ίδιο το γεγονός της ψευδορκίας (κλικ για μεγέθυνση):

 

Ριζοσπάστης, 23/06/1945, Με μάρτυρες ταγματασφαλίτες και προδότες των ΕΣ-ΕΣ, Δικάζουν σήμερα λαϊκούς αγωνιστές, Οπως οι Κασιδιάρηδες που δολοφόνησαν 15 πατριώτες αγωνιστές

 

Ριζοσπάστης, 27/06/1945, Πράκτορες των ΕΣ-ΕΣ χρησιμοποιούνται για μάρτυρες στη δίκη των Πειραιωτών, Ο Σαραντάρης και οι Κασιδιαραίοι στο μπλόκο της Κοκκινιάς

 

Ριζοσπάστης, 30/06/1945, Η επαίσχυντη σκηνοθεσία της δίκης των δικαζομένων πατριωτών της Κοκκινιάς, Κατηγορούμενοι Ξηροτάγαρος και Νίκος Γόδας, Ψευδομάρτυρες οι αδελφοί Κασιδιάρη.

 

# Το πιο τρομακτικό σημείο της πόλης στην Αθήνα, κατά την περίοδο της Κατοχής ήταν, όπως όλοι γνωρίζουν η κομμαντατούρα στην οδό Μέρλιν/Σέκερη (έβλεπε και στους δύο δρόμους) στο Κολωνάκι.
Τόσο απειλητικό, ώστε ο Γιώργος Ζαμπέτας να του αφιερώσει ολόκληρο τραγούδι, σε στίχους Ξενοφώντα Φιλέρη, μαζί με εκείνο στην στοά της οδού Κοραή.

«Οποιος περνούσε τη στοά // τον ήλιο χαιρετούσε // στο φρουραρχείο έμπαινε // το χάρο συναντούσε. // Τη σκάλα που κατέβαινε // είκοσι μέτρα βάθος // σκαλί σκαλί μαρμάρινο // και ανοιγμένος τάφος. // Στη Μέρλιν και στη Κοραή // χτυπάνε με ζωνάρια // και πάνω στη Καισαριανή // σκοτώνουν παλληκάρια».

 

 

Πως λεγόταν ένας βασικός βασανιστής της Ειδικής Ασφάλειας, κοντόχοντρος, φαλακρός, με μούσι και με πολλές τρίχες στο στήθος [Σ.Σ.: Δείτε κάτι συμπτώσεις τώρα], κάτω από τις διαταγές του διαβόητου Παπαγιαννόπουλου και του λοχαγού Γιαννακά, στα χέρια του οποίου μαρτυρούσαν οι Ελληνες πατριώτες αντιστασιακοί;;;

Σύμφωνα με το βιβλίο του Μιχαήλ Α. Βασιλείου με τίτλο ‘Αποστολή στο Μπίμπλις, Το οδοιπορικό της τελευταίας αποστολής Ελλήνων αντιστασιακών από την Ελλάδα στη χιτλερική Γερμανία τον Αύγουστο του 1944’, εκδόσεις Το Ποντίκι, Αθήνα, 1998, σσ. 48-50, το όνομά του (επώνυμο) ήταν … Παναγιώταρος.

Ανανήψαντες στην Μακρόνησο in colour, by National Geographic Society, Δεκέμβριος 1949

Ενα ελαφρύ ανάγνωσμα, για το Σαββατοκύριακο.

 

Σκεφτόμαστε, ποιός/ποιά δεν θα είχε την περιέργεια να δει το άρθρο που το περιοδικό National Geographic είχε αφιερώσει στον ελληνικό εμφύλιο, γραμμένο ακριβώς στη λήξη του εμφυλίου.

Πρόκειται για άρθρο του Maynard Owen Williams με τίτλο ‘War-torn Greece looks ahead’ και με ’11 illustrations 21 natural color photographs’, από το τεύχος #96 (Volume XCVI, όπως λέει, Nr#06) του Δεκεμβρίου 1949.

Εχει και ωραιότατες έγχρωμες, όπως είπαμε, illustrations, με ωραιότατα έγχρωμα στιγμιότυπα με τους ανανήψαντες στην Μακρόνησο.
Δεν θυμόμαστε αν έχουμε δει Μακρόνησος in colour άλλη φορά.
Κάπου θα δείτε και το διάσημο ‘Μουλάρι Κούλα’ (ή ίσως κάποια ξαδέλφη της).

 

 

 

Διαβάζουμε ή/και κατεβάζουμε από εδώ:

Θανάσης Βέγγος (1927-2011) – Ενας άνθρωπος παντός καιρού

Πέθανε σήμερα, σε ηλικία 84 ετών, ο «καλός άνθρωπος» του ελληνικού κινηματογράφου Θανάσης Βέγγος, ο οποίος το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν στο νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός».

Έφυγε από τη ζωή διακριτικά έτσι όπως έζησε, παρά τη φήμη του και το γεγονός ότι δημοσιογράφοι και κάμερες τον πολιορκούσαν στενά τα τελευταία χρόνια.

Αθόρυβος, σχεδόν ανθρωποφοβικός, ο Θανάσης Βέγγος ανήκει στους τελευταίους της γενιάς που χάρισε στη μεταπολεμική Ελλάδα άφθονο γέλιο.

Απέφευγε τις συνεντεύξεις και στις λιγοστές δημόσιες εμφανίσεις του οι δημοσιογράφοι κρέμονταν από τα χείλη του κυριολεκτικά.

Καλός οικογενειάρχης, καλός επαγγελματίας, καλός συνάδελφος αφοσιώθηκε με λατρεία στον κινηματογράφο αγνοώντας σχεδόν τη μικρή οθόνη, την οποία τίμησε με την παρουσία του ελάχιστες φορές.

Μακρόνησος, 1949, ο Νίκος Κούνδουρος με τον Θανάση Βέγγο

Ο Γιάννης Σολδάτος συγγραφέας και εκδότης ασχολήθηκε με το φαινόμενο Βέγγος και παρουσίασε την εξαιρετική βιογραφία με τίτλο ‘Ένας άνθρωπος παντός καιρού’, την οποία μετέφερε στον κινηματογράφο με αυτό το εξαιρετικό ντοκυμαντέρ που αξίζει να δούμε όλοι. Δεκάδες σημαντικοί άνθρωποι του κινηματογραφικού στερεώματος αλλά και φίλοι του ‘Θανάση’ εμφανίζονται και καταθέτουν τις απόψεις τους αλλά όλα τα λεφτά είναι αναμφίβολα η εμφάνιση του ίδιου του Βέγγου, γεγονός που από μόνο του απογειώνει την ταινία.

Και τα αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σολδάτου:

Ποδόσφαιρο στον Πόλεμο, στην Κατοχή και στον Εμφύλιο

Ποδόσφαιρο στον Πόλεμο, στην Κατοχή και στον Εμφύλιο
(του Νίκου Γ. Λεμονή από το ιστολόγιο ‘Το Αράουτ‘)

Στις 5 Ιανουάριου του 1941 στο γήπεδο της Λεωφόρου (που παρεμπιπτόντως είχε ήδη αποκτήσει προβολείς εξ Ηνωμένων Πολιτειών, πράγμα πρωτοπόρο για την εποχή) μια ομάδα επίλεκτων της Αθήνας κέρδισε με 4-2 του επίλεκτους του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος που βρισκόταν στην Ελλάδα, ενώ στις 9 Μαρτίου του 1941 πάλι οι επίλεκτοι της Αθήνας κέρδισαν στη Λεωφόρο με 6-2 τους επίλεκτους της Βρετανικής Αεροπορίας. Το πρώτο παιχνίδι το παρακολούθησαν 18 χιλιάδες θεατές και το δεύτερο 15 χιλιάδες.

Αύγουστος του 1944, στη Νίκαια, Πειραιάς. Η ομάδα της ΕΠΟΝ Πειραιά. Η φωτογραφία πρωτοδημοσιεύτηκε στο λεύκωμα του δημοσιογράφου Τάκη Σέρβου ‘…Που λες στον Πειραιά’.

 

Η χρονιά 1941-1942 είναι εκείνη με τη λιγότερη αγωνιστική δράση μέσα στα χρόνια της Κατοχής. Σήμερα γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι διοργανώθηκαν δύο αγώνες. Ο ένας ήταν ανάμεσα στον Ολυμπιακό Πειραιώς και τον Εθνικό Πειραιώς με αποτέλεσμα 4-0 υπέρ του πρώτου στον οποίο μάλιστα σκόραρε και ο Νίκος Γόδας που όπως θα δούμε πιο κάτω υπήρξε η πιο εμβληματική φιγούρα ποδοσφαιριστή στη δίνη των γεγονότων της εποχής. Ο άλλος δεν έγινε ποτέ. Νά γιατί: Ηδη από τις αρχές του 1942 οι αθλητές του στίβου οργανώθηκαν στην Ενωση Ελλήνων Αθλητών με σκοπό να διατηρήσουν μέσα στις συνθήκες τις εποχής μια υποτυπώδη έστω αθλητική δραστηριότητα και παράλληλα να ενισχύσουν τους συναθλητές τους που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση λόγω ασθενειών ή της περίφημης κατοχικής πείνας. Σύντομα στην Ενωση προσχώρησαν και αθλητές άλλων αθλημάτων, μαζικά μάλιστα οι ποδοσφαιριστές. Η ένωση οργάνωσε στο γήπεδο της Λεωφόρου ένα φιλικό παιχνίδι ανάμεσα στον ΠΑΟ και την ΑΕΚ. Οι αντίπαλοι θα έπαιζαν πλήρεις και το γεγονός απετέλεσε όαση σε μια χρονιά που κάθε σχεδόν αθλητική δραστηριότητα είχε σταματήσει. Φυσικά η προσέλευση του κόσμου ήταν τεράστια και το ενδιαφέρον μεγάλο. Πολλοί θεατές δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν την είσοδό τους στο γήπεδο καθώς τα 15 χιλιάδες εισιτήρια που είχαν εκδοθεί έγιναν ανάρπαστα.

Νά πως αφηγείται ο αρχηγός της ΑΕΚ, ο Κλεάνθης Μαρόπουλος τα συμβάντα:

«Αποφασίσαμε να γίνει αυτός ο αγώνας από τη μια για να μαζικοποιήσουμε την Ενωση Ελλήνων Αθλητών κι από την άλλη για να ενισχύσουμε με τις εισπράξεις τούς φυματικούς συναθλητές μας που έλιωναν στο Νοσοκομείο ‘Σωτηρία’. O κόσμος, που είχε χρόνια να δει ποδόσφαιρο, γέμισε ασφυκτικά το γήπεδο της Λεωφόρου. Πάνω από 15.000 ήταν μέσα στο γήπεδο, ενώ πολλοί έμειναν απ’ έξω. Οι δύο ομάδες θα έπαιζαν με πλήρεις συνθέσεις. Λίγο πριν τον αγώνα, όπως είχαμε συμφωνήσει, φτιάξαμε μια επιτροπή από ποδοσφαιριστές και πήγαμε στο γραφείο του Απόστολο Νικολαΐδη, του πρόεδρου του ΠΑΟ. Στην επιτροπή ήταν ο Κρητικός από τον Παναθηναϊκό, ο Τζανετής κι εγώ. Ζητήσαμε από τον Νικολαΐδη να μας δώσει ένα μέρος από τις εισπράξεις, για να ενισχύσουμε τους φυματικούς. Μας απάντησε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει κάτι τέτοιο και μάλιστα μας ανακοίνωσε ότι διαιτητής στον αγώνα θα έπαιζε ένας Αυστριακός, αξιωματικός των δυνάμεων Κατοχής. Μετά από την απάντηση εκείνη, εμείς αποφασίσαμε να μην παίξουμε. Αν το κάναμε, θα ήταν σαν να συμφωνούσαμε με τους κατακτητές.
Βγήκαμε στον αγωνιστικό χώρο και οι δύο ομάδες μαζί, χαιρετίσαμε τους φιλάθλους, κι αντί ν’ αρχίσουμε τον αγώνα, ανεβήκαμε στις εξέδρες κι αρχίσαμε να εξηγούμε στον κόσμο τι ακριβώς είχε γίνει. Ο κόσμος δέχτηκε τις εξηγήσεις μας. Αυτό που επακολούθησε δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε. Αγανακτισμένοι οι φίλαθλοι όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και κυριολεκτικά δεν άφησαν τίποτε όρθιο. Οι ξύλινες εξέδρες ξηλώθηκαν, τα δοκάρια ξεριζώθηκαν, συνθήματα υπέρ των ποδοσφαιριστών και κατά του Απόστολου Νικολαΐδη αλλά και της διοίκησης του ΠΑΟ ακούγονταν. Τα επεισόδια πήραν έκταση και γρήγορα σχηματίστηκε αντιφασιστική διαδήλωση, που έφτασε μέχρι την Ομόνοια. Οι φίλαθλοι-διαδηλωτές διαλύθηκαν μόνο με την εμφάνιση των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής…».

Ετσι, από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα που ποτέ δεν έγινε, γεννήθηκε μια από τις πρώτες (αν όχι η πρώτη) αντικατοχικές διαδηλώσεις στην Ελλάδα. Σήμερα, είναι θλιβερό, αλλά η στάση του Απόστολου Νικολαΐδη, η δική του άρνηση (και όχι των Γερμανών όπως μερικοί παρουσιάζουν) απόδοσης μέρους των εσόδων του αγώνα στους ασθενείς αθλητές του Νοσοκομείου ‘Σωτηρία’ και το γεγονός πως η διαδήλωση έγινε όχι μόνο εναντίον των κατακτητών, αλλά και εναντίον εκείνου, έχει αποσιωπηθεί.

Με αυτόν τον τρόπο ο Νικολαΐδης , μια από τις πιο σκοτεινές μορφές για τον Παναθηναϊκό και το ελληνικό ποδόσφαιρο, μένει ακόμα στο απυρόβλητο.

Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς (1918-2011) – ‘Ελληνας, Εβραίος και αριστερός’, ο ‘Βύρων’ του ΕΛΑΣ

Στις 17 Μαρτίου του 2011 έφυγε από τη ζωή ο Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς, ‘Ελληνας, Εβραίος και αριστερός’, όπως ακριβώς ήταν και ο τίτλος του βιβλίου του, εκδόσεις ‘Νησίδες’, Σκόπελος, 2000.
Η ζωή του ήταν μυθιστορηματική, κυριολεκτικά.

Ορθιος, τέταρτος από αριστερά, κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το 1940-1941. Την φωτογραφία, η οποία είναι από το βιβλίο, τη δανειστήκαμε από το blog Abravanel.

 

Με τη συγκλονιστική του αυτοβιογραφία ‘Ελληνας, Εβραίος, αριστερός‘, έδειξε ότι «το να γεννιέται κάποιος Έλληνας ή Εβραίος δεν είναι επιλογή. Επιλογή είναι η στάση ζωής». Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει. Θα τον θυμόμαστε με τη στεντόρεια φωνή του, με το πλατύ χαμόγελό του, με την επιβλητική, λεβέντικη κορμοστασιά και την απέραντη καλοσύνη του.

Το εξώφυλλο του βιβλίου, εκδόσεις ‘Νησίδες’, Σκόπελος, 2000

 

Για το βιβλίο του:

«Είναι η πρώτη φορά που παίρνω χαρτί και μολύβι […] και ίσως τούτο είναι το τελευταίο μου γραφτό»,
γράφει ο Μωυσής Μπουρλάς προλογίζοντας την ιστορία της ζωής του. Που είναι πολύ διαφορετική από όσες έχουμε διαβάσει μέχρι σήμερα: ένας Ελληνας Εβραίος αριστερός εργάτης δρα στις μεγάλες κρίσιμες στιγμές της ιστορίας της Ελλάδας -εργατικοί αγώνες κατά την μεταξική δικτατορία, πόλεμος της Αλβανίας, το αντάρτικο του ΕΛΑΣ στα βουνά του Κιλκίς, αγώνες και διωγμοί της αριστεράς, εξορία στα ξερονήσια (Αι Στράτης, Μακρόνησος, Ικαρία), μετανάστευση, προσφυγιά …
Ο συγγραφέας, που εντάχθηκε στο αριστερό εργατικό κίνημα από τα δεκαεφτά του χρόνια, βρέθηκε υπο εντελώς ιδιαίτερες συνθήκες στο Ισραήλ, μετανάστευσε απο εκεί στην τέως ΕΣΣΔ και επέστρεψε στην Ελλάδα ως ‘παλλινοστών’ στα εβδομήντα δύο του χρόνια, για να ξεκινήσει έναν νέο αγώνα για την επιβίωση και την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας. Κι ενώ λέει ότι θέλει μόνο να γράψει για τη ζωή του «στις τρείς ηπείρους, Ευρώπη, Ασία, Αφρική, και τις τέσσερις θάλασσες, Μεσόγειο, Ερυθρά, Μαύρη, Κασπία», μας δίνει ένα απαράμιλλο ντοκουμέντο για την ιστορία των απλών ανθρώπων, της καθημερινής ζωής με τις μεγάλες και μικρές στιγμές της.
Το ζωντανό και κριτικό πνεύμα και η παρατηρητικότητα του γράφοντος, που είναι πάντα στραμμένος στον άνθρωπο, κάνουν το γραπτό του όχι μόνο πολύτιμο για τον ιστορικό, τον κοινωνιολόγο και τον ανθρωπολόγο, αλλά και συναρπαστικό για τον κάθε αναγνώστη.
Ευχαριστώ και από εδώ την κ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, που επιμελήθηκε τη μαρτυρία του Μωυσή-Μιχαήλ Μπουρλά».

Μια κριτική στο βιβλίο του:

«Ελληνας, Εβραίος και αριστερός είναι ο τίτλος του βιβλίου του 92χρονου πια συγγραφέα Μωυσή Μπουρλά. Αφήγηση μιας ζωής., ένα βιβλίο στο οποίο ο αναγνώστης δεν θα βρει απαντήσεις, αλλά θα του γεννηθούν ερωτήματα, για το τι σηματοδοτούν η εθνικότητα, η θρησκεία και οι πολιτικές επιλογές στη ζωή ενός ανθρώπου. Εβραϊκής καταγωγής ο συγγραφέας, γεννημένος στην Αίγυπτο. Η χαρτοπαιξία του πατέρα οδηγεί την οικογένεια στην οικονομική καταστροφή. Ο ερχομός στην Ελλάδα επιβεβλημένος ύστερα απ’ αυτό. Από τον πλούτο στη φτώχεια. Οι δυσκολίες πολλές, και οι αναμνήσεις επίσης. Το 1936 επίσημα γίνεται ενεργό μέλος του ΚΚΕ Ακολουθούν η στρατιωτική θητεία, ο Πόλεμος, η γερμανική Κατοχή, η αντίσταση με τον ΕΛΑΣ, ο Εμφύλιος, η εξορία. (Εντελώς λιτά περιγράφονται οι στιγμές των μαχών, της μοναξιάς, της συντροφικότητας, της πείνας, των κακουχιών, αλλά και οι αναλαμπές χαράς και ανακούφισης. Πολλά χρόνια αργότερα, τορναδόρος σε εργοστάσιο της Ε.Σ.Σ.Δ., θα θυμάται στίχους που έγραψε ο Ρίτσος στην εξορία και θα τους τραγουδά, καθώς και θεατρικές παραστάσεις που οργάνωνε με τον Μάνο Κατράκη.) Από την εξορία βρίσκεται στο Ισραήλ, διωγμένος και πάλι. Παραμένει ενεργό μέλος του κόμματος, και ο αγώνας για την επιβίωση συνεχίζεται. Η ζωή και οι συνθήκες τού επιφυλάσσουν ένα γάμο, ένα γιο κι ένα χωρισμό. Με τη δεύτερη γυναίκα του, Ρωσίδα, αφού περιπλανιούνται σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, καταλήγουν στη Σοβιετική Ενωση. Τα χρόνια περνούν, η επιθυμία για γυρισμό έντονη. Η χαμένη προ πολλού ελληνική ιθαγένεια αλλά και τα πολιτικά του φρονήματα δυσκολεύουν τον νόστο του. Κι όμως, ύστερα από πολλές προσπάθειες, καταφέρνει να γυρίσει στην Ελλάδα ο 70χρονος πια Μπουρλάς. Ανεργος, χωρίς πολλούς φίλους πια, και με την οικογένεια σκορπισμένη. Η εβραϊκή κοινότητα τον αντιμετωπίζει με συγκρατημένη ευγένεια. Το κράτος πουθενά, και ο αγώνας για την ιθαγένεια μεγάλος. Έφτασε, άραγε, στην Ιθάκη του;;;. Σήμερα ζει στο Γηροκομείο «Σαούλ Μοδιάνο» στη Θεσσαλονίκη και κατάφερε να πάρει ξανά την ελληνική ιθαγένεια. Τα κατάφερε, λοιπόν;;; Ίσως. Ίσως παραφράζοντας λίγο τον τίτλο του βιβλίου -Ελληνας, Εβραίος ή αριστερός- αντιληφθούμε ότι η Ιθάκη δεν είναι μια πατρίδα ή μια θρησκεία, αλλά η ελευθερία τού καθενός να ζει όπως νομίζει και επιθυμεί. Δείχνοντας ότι το να γεννιέται κάποιος Έλληνας ή Εβραίος δεν είναι επιλογή. Επιλογή είναι ο τρόπος του ζην».
[Ελενα Δουβλέτη, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, 30.4.2009]

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Εχει δοθεί η άδεια να μεταφραστεί το βιβλίο στις Η.Π.Α. και στη Γερμανία. Αποσπάσματά του έχουν μεταφραστεί και δημοσιευθεί στη Γαλλία.

Ο Μωυσής Μπουρλάς (στο κέντρο) μαζί με συνεξορίστους του στην Ικαρία.

 

Η μαρτυρία του από τα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη:

«Στις 9 του Μάη η φάλαγγα ξεκίνησε από την πλατεία Βαρδαρίου μέσω Κολόμβου με πλακάτ συνθήματα και μαγιάτικα τραγούδια. Ο όγκος, που όλο μεγάλωνε, κατευθύνονταν προς τις οδούς Βενιζέλου-Αριστοτέλους. Οι αρχές, φοβισμένες από τον όγκο των διαδηλωτών, παράταξαν στρατό, πεζικό, και με στρατιωτικά αυτοκίνητα κινούνταν πάνω κάτω, ενώ οι αστυνομικοί, όπως αργότερα διαπιστώθηκε, είχαν πιάσει τα γύρω μπαλκόνια στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου. Όπως φάνηκε ήταν οργανωμένη η επίθεσή τους, και με το πρόσχημα ότι οι απεργοί λιθοβόλησαν ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο άρχισε το πιστολίδι από τα μπαλκόνια, που απ’ αυτό σκοτώθηκαν τα πέντε θύματα εκείνης της μέρας, ενώ ο στρατός πυροβολούσε στον αέρα ακούγοντας τις φωνές του κοσμάκη: «Αδέλφια, μη μας σκοτώνετε». Όπως αργότερα αποδείχτηκε, όλα τα τραύματα των νεκρών και τραυματιών προέρχονταν από ψηλά και όχι από κατά μέτωπο πυροβολισμούς.
Είχαμε περάσει την οδό Βενιζέλου και από τους πυροβολισμούς ο κοσμάκης άρχισε να διαλύεται, γιατί δεν ήξεραν ότι ο στρατός δεν ρίχνει στο ψαχνό. Εγώ και μερικοί ακόμα τρυπώσαμε στο ξενοδοχείο «Λίντο» και κατεβήκαμε μετά από μισή ώρα περίπου και οι δρόμοι ήταν σχεδόν κενοί. Εγώ, που έμενα τότε στη Συγγρού, γυρνώντας σπίτι ούτε κατάλαβα ότι από το κάτω ψαχνό του δεξιού αυτιού μου έτρεχε αίμα και μου είχε βάψει όλο το πουκάμισο -δεν το είχα προσέξει μες στην ταραχή- και όταν από το παράθυρο με είδαν οι αδερφές μου και η μητέρα μου βάλαν τα κλάματα, και μόνο όταν μπήκα στο σπίτι με ρώτησαν αν είμαι πληγωμένος. Τότε σάστισα, και όταν μου δείξαν τα αίματα στο πουκάμισο έβαλα το χέρι στο αυτί που είχε αρχίσει να με τσούζει.
Την επομένη, στις 10 Μαΐου, που έγινε η κηδεία των αδικοσκοτωμένων, ήταν πραγματική λαοθάλασσα. Αμέτρητοι ήταν οι συνοδεύοντες τις σορούς, τραγουδώντας το «Πέσατε θύματα αδέλφια εσείς». Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι κόσμο, τα μπαλκόνια γεμάτα, αλλά ούτε ένας χωροφύλακας ούτε στρατιώτης δεν φάνηκε ως το νεκροταφείο.
Μετά την Καμάρα, κοντά στο Σιντριβάνι, δεν ξέρω πώς βρέθηκε ένας αξιωματικός μεταξύ του λαού, τον σήκωσαν στα χέρια φωνάζοντας «Ζήτω ο ελληνικός στρατός», και όντας ψηλά στα χέρια των διαδηλωτών είπε μερικά λόγια, ότι κι εγώ είμαι παιδί αυτού του λαού και ήρθα να συνοδέψω τα αδέλφια μας στην τελευταία τους κατοικία. Ποια ήταν η τύχη του αξιωματικού αυτού, δεν μάθαμε.
Η Τούμπα έκανε την ίδια μέρα ξεχωριστή κηδεία, γιατί ένα από τα θύματα ήταν Τουμπιώτης. Δύο απ’ αυτούς ήταν Εβραίοι, ο ένας σύντροφός μου από την τριάδα μας στη νεολαία.[σ.σ.: την ΟΚΝΕ]
Αργότερα, σε κομματικές συνελεύσεις ειπώθηκε από πολλούς συντρόφους ότι η 10η Μαΐου ήταν ημέρα που μπορούσε το κόμμα να πάρει την εξουσία στα χέρια του. Εγώ ήμουνα της γνώμης ότι δεν μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, εφόσον όλη η υπόλοιπη Ελλάδα ζούσε κάτω από καθεστώς αστυνομικό, και αν γινόταν κάτι τέτοιο, θα πνιγόταν η Θεσσαλονίκη στο αίμα».

[Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλάς, ‘Ελληνας, Εβραίος και αριστερός’, σελίδα 36]

Εδώ σε ηλικία 87 ετών, εξηγεί σε ένα ντοκιμαντέρ για τη Θεσσαλονίκη, στο εξαιρετικό φιλμ του Paolo Poloni ‘Salonica’, ότι προπολεμικά η κοινή γλώσσα Εβραίων και Χριστιανών λιμενεργατών ήταν τα ισπανοεβραϊκά.

 

Περαιτέρω: