Πρόσωπα άγνωστων πρωταγωνιστών των πρώτων ελληνικών κοινωνικών κινημάτων – Αγνωστες φωτογραφίες

Απλά, κάποιες φωτογραφίες προσώπων για τα οποία ενδεχομένως όλοι μας έχουμε διαβάσει αρκετά πράγματα, αλλά η εικόνα τους συχνά μας είναι άγνωστη. Πρόσωπα ιστορικά, κυρίως από τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα, που έπαιξαν μεγάλο ρόλο στα κοινωνικά κινήματα. Διαπιστώσαμε ότι για πολλά από τα πρόσωπα αυτά δεν κυκλοφορούν οι φωτογραφίες τους, ούτε στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, ούτε καν -πολλές φορές- στα ιστορικά βιβλία. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να τις δημοσιεύσουμε, έτσι ώστε οι μορφές τους να γίνουν γνωστές, να συνδυαστούν τα πρόσωπα με τα ονόματα, και -γιατί όχι;- να μείνουν για να χρησιμοποιηθούν στην παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια του διαδικτύου.

Από διάφορες πηγές. Εννοείται, κάθε διόρθωση ευπρόσδεκτη.

Για τις περιγραφές, κλικ σε κάθε εικόνα για μεγέθυνση, ενώ, επίσης, υπάρχουν όλες μετά την gallery, με τις λεζάντες τους.

 

Α. Χαϊτάς

Αβραάμ Μπεναρόγια (ανάμεσα στα δύο παιδάκια) και Συνδικαλιστές του Βόλου, 1921

Αβραάμ Μπεναρόγια, 1957

Αβραάμ Μπεναρόγια, 1978

Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού, δεκαετία 1920

Από αριστερά: Γιώργος Ασημίδης (ή Παντελής Κωνσταντινίδης) + Τάκης Φίτσιος + Παντελής Πουλιόπουλος + Φλουτσάκος + Σεραφείμ Μάξιμος + Μοναστηριώτης + Νικολινάκος + Λευτέρης Αποστόλου, 1926

Αύρα Θεοδωροπούλου

Γεώργιος Ζιούτος (Ζωιτόπουλος)

Γεώργιος Κωνσταντινίδης (Σκληρός)

Γεώργιος Φιλάρετος (Εκδότης του Ριζοσπάστη, δημοτικιστής, αντιμοναρχικός), δεκαετία του 1910

Γιώργος Κωνσταντινίδης ή Γλαύκος ή Γλαυκός ή Γιώργος Ασημίδης ή Παντελής Κωνσταντινίδης ή Ευσταθίου, 1931

Δαβίδ Ρεκανάτι (Ιδρυτικό μέλος της Φεντερασιόν και της Σοσιαλιστικής Νεολαίας και συντάκτης της Solidaridad Ovradera)

Ελευθέριος Σταυρίδης (με το παπιγιόν) + Γεώργιος Γεωργιάδης, 1920

Ευάγγελος Ευαγγέλου και Γιάννης Πετσόπουλος (δεξιά)

Ζακ Βεντούρα: Πρώτος γραμματέας της ΟΚΝΕ που βγήκε απ’ το συνέδριο, Νοέμβριος 1922

Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου + Ν. Ευαγγελόπουλος + Κ. Σκλάβος + Π. Γιατσόπουλος

Κωνσταντίνος Χατζόπουλος (Λογοτέχνης, δημοτικιστής, σοσιαλιστής)

Κώστας Γκοβόστης 1904-1958: Προσωπογραφία [1958]

Κώστας Γκοβόστης, δεκαετία του 1920

Κώστας Ευτυχιάδης

Κώστας Ζάχος (Δικηγόρος, σοσιαλιστής και εκδότης του Εργάτη Βόλου), δεκαετία του 1920

Κώστας Θέος, δεκαετία του 1920

Κώστας Καστρίτης (Λουκάς Καρλιάφτης)

Κώστας Σπέρας Ο πρώην αναρχικός συνδικαλιστής, δεξιός τραμπούκος στο Εργατικό Κέντρο Αθηνών το 1925, μάρτυρας κατηγορίας κατά του ΚΚΕ για το Μακεδονικό το 1926, απόβλητος του Γ Συνεδρίου της ΓΣΕΕ, εθνικιστής αργότερα και πολλά άλλα.

Λευτέρης Αποστόλου

Μανόλης Μανωλέας, απόστάτης, τη δεκαετία του 1930

Μαρία Σβώλου

Μήτσος Γιωτόπουλος ή Βίττε( Witte), δεκαετία του 1930

Μιχάλης Οικονόμου

Νικόλαος Γιαννιός (Δημοσιογράφος, πολιτικός, εκδότης σοσιαλιστικών εφημερίδων)

Νικόλαος Σαργολόγος

Νίκος Βαβούδης

Νώντας Γιαννακός (Δάσκαλος)

Παναγής Δημητράτος (Ιδρυτής της Σοσιαλιστικής Ενωσης Αθηνών)

Παστίας Γιατσόπουλος

Ρόκκος Χοϊδάς (Σοσιαλιστής, στέλεχος του ελληνικού παραρτήματος της Ανατολικής Δημοκρατικής Ομοσπονδίας)

Σάββας Χαϊτόπουλος

Σεραφείμ Μάξιμος

Σεραφείμ Μάξιμος και Παστίας Γιατσόπουλος

Σταύρος Βερούχης

Στέλιος Σκλάβαινας, δεκαετία του 1930

Ωρίων Αλεξάκης

Δημοσθένης Λιγδόπουλος

Μιχάλης Μπεζεντάκος, σε φωτογραφία από την εφημερίδα Ακρόπολις, 06/03/1932

Μιχάλης Μπεζεντάκος (Επάνω πρώτος αριστερά) και 4 άλλοι αρχειομαρξιστές, δεκαετία του 1920.

Από φυλλάδιο του Παλλαϊκού Μετώπου, 1935: Αη-Στράτης, Βουλευτής Χαλκογιάννης (αριστερά) και ο κόκκινος δήμαρχος Καβάλας και στέλεχος του ΚΚΕ Παρτσαλίδης (δεξιά)

Στο καράβι για τον Αη-Στράτη – Κώστας Βάρναλης (πρώτη σειρά με τον μπερέ), Δημήτρης Γληνός, Λουκάς Καρλιάφτης ή Κώστας Καστρίτης (μεσαία σειρά, 1ος αριστερά), 1935.

Η ηθοποιός Νίτσα Βιτσώρη-Τσαγανέα ήταν στέλεχος των τροτσκιστών και σύζυγος Βιτσιώρη! Από το βιβλίο του Κώστα Καστρίτη ‘ Ιστορία του μπολσεβικισμού-τροτσκισμού στην Ελλάδα Μέρος Α+Β, εκδόσεις Εργατική Πρωτοπορεία, κάπου στη δεκαετία του 1970 ή 1980.ΣΕΛ-112-113 –

Ο Παντελής Πουλιόπουλος το 1919: Φωτογραφία με χειρόγραφη αφιέρωση στον αδελφό του

Γιάννης Ταμτάκος τη δεκαετία του 1950.

Γιώργης Σιάντος: Την εποχή που επέστρεψε από το μέτωπο της Μικράς Ασίας Περίπου 1922-1925

Κώστας Βάρναλης και Δημήτρης Γληνός, 1934

Αναμνηστική φωτό με Σοσιαλιστές Συνδικαλιστές από πολλές χώρες του κόσμου: Αρχές του αιώνα (;)

Ακροναυπλία Κρατούμενοι, 1937

Ακροναυπλία [Πηγή: Αρχειολόγιο ΑΣΚΙ]

Παρτσαλίδης κά [Πηγή: Αρχειολόγιο ΑΣΚΙ]

Σοσιαλιστικό Κόμμα, ΕΤΣΕΔ Ελληνικό Τμήμα (ποιας;) Διεθνούς

Γενική Συνέλευση στο Μεταλλωρυχείον Λαυρίου, Ιούλιος 1926

Πρωτομαγιά 1930. Συνάντηση Σοσιαλιστικών Ομίλων Αρτεργατών Πατρών

Μάιος 1936, Θεσσαλονίκη: Εδώ εδολοφονήθη μια εργάτρια, Η Αναστασία Καρανικόλα

Σύνθημα στον τοίχο από εργάτες: Κάτω ο Μεταξάς Κάτω ο Σκυλακάκης, Ιούλιος 1936.

Φάκελος στην Ασφάλεια (για τα ηγετικά στελέχη).

Κώστας Κολιγιάννης

Δημήτρης Βλαντάς

Λεωνίδας Στρίγκος

Γιάννης Ιωαννίδης νεαρός

Απόστολος Γκρόζος, 1937

Δημήτρης Παρτσαλίδης ή Μόας

Γεώργιος Βοντίσιος ή Γούσιας

Μάνια Ζαχαριάδη

Κοινοβουλευτική ομάδα από το ‘Παλλαϊκό Μέτωπο’, 1936: Στέλιος Σκλάβαινας, Μήτσος Παρτσαλίδης, Γιώργος Σιάντος κά.

Σύμφωνα με το Χρονικό του εκδοτικού οίκου, Εκδόσεις Γκοβόστης, το πρώτο βιβλίο σε μονοτονικό ήταν το 1951: Μανόλης Τριανταφυλλίδης και Κώστας Γκοβόστης.

 

---

Α. Χαϊτάς

 

Αβραάμ Μπεναρόγια (ανάμεσα στα δύο παιδάκια) και Συνδικαλιστές του Βόλου, 1921

 

Αβραάμ Μπεναρόγια, [1957

 

Advertisement

Ο ‘φυλετικός σκουπιδοτενεκές’, το ανεκπλήρωτο όνειρο του Heinrich Himmler για τα παιδιά των Πολωνών και τα γκέτο για τον ‘εβραϊκό βάκιλο’

«Ο μη γερμανικός πληθυσμός των ανατολικών εδαφών δε θα πρέπει να λάβει οποιαδήποτε εκπαίδευση ανώτερη της στοιχειώδους. Αντικείμενο αυτής της στοιχειώδους εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι μονάχα η διδασκαλία απλής αριθμητικής έως το 500 το πολύ, πώς να γράφουν το όνομά τους, ότι είναι εντολή του Θεού να υπακούν στους Γερμανούς, να είναι ειλικρινείς, να δουλεύουν σκληρά και να φέρονται καλά. Θεωρώ περιττή τη διδασκαλία ανάγνωσης».

Henryk Ross, Η αστυνομία στο γκέτο του Λοτζ συνοδεύει Εβραίους προς εκτοπισμό Police in the Lodz Ghetto, run by Nazi Germany in occupied Poland, escort residents for deportation during World War II, 1942-1944).

 

Με την έναρξη του Β’ΠΠ, στα τέλη του 1939-αρχές 1940, ο Χάινριχ Χίμλερ (Heinrich Himmler), με την ιδιότητα του Κομισάριου του Ράιχ για την Ενδυνάμωση του Γερμανικού Εθνους, είχε στα χέρια του ένα τρομακτικά δύσκολο πρόβλημα: Επρεπε να οργανώσει και να επιβλέψει τρεις μαζικές μετεγκαταστάσεις εκατομμυρίων ανθρώπων ταυτόχρονα:

– Επρεπε να φροντίσει να «επιστρέψουν στο Ράιχ», όπως έλεγε το σύνθημα της εποχής, οι εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανών που κατοικούσαν στα κράτη της Βαλτικής, στη Βεσσαραβία (βόρεια Ρουμανία) και τις υπόλοιπες περιοχές που βρίσκονταν υπό την κατοχή της ΕΣΣΔ, σύμφωνα με τη συμφωνία Γερμανίας-ΕΣΣΔ.

– Επρεπε να βρει τι θα κάνει με τα 18 εκατομμύρια Πολωνών μη Εβραίων που ζούσαν υπό το Ράιχ, ώστε να μην αποτελέσουν ποτέ κίνδυνο για τη χώρα.

– Και έπρεπε να συνεχίσει την πολιτική εξαφάνισης με κάθε τρόπο των Εβραίων από οποιοδήποτε τμήμα του Νέου και του Παλιού Ράιχ.

Μέχρι το 1939, είχε κατορθώσει να ‘απαλλαγεί’ από περίπου 450.000 Εβραίους που ζούσαν στο ‘Νέο Μεγάλο Γερμανικό Ράιχ’ (Γερμανία, Αυστρία, περιοχές της Τσεχίας), αλλά στην Πολωνία μόνο ζούσαν τρία εκατομμύρια Εβραίων. Ταυτόχρονα, μέσα σε ενάμιση περίπου χρόνο, μισό εκατομμύριο Γερμανοί κατέφθασαν στην Πολωνία.

Πως θα μπορούσε να λυθεί αυτός ο δύσκολος γρίφος, σύμφωνα με τις επιθυμίες του Χίτλερ για μια «νέα καθαρή εθνογραφική τάξη, με διακριτές συνοριακές γραμμές»;

Η αρχική ιδέα του Άντολφ Άιχμαν (Adolf Eichmann) ήταν να δημιουργηθούν τρεις διακριτές ζώνες στην Πολωνία: Από τα δυτικά προς τα ανατολικά, κάθετα, μία γερμανική, μία πολωνική και μία εβραϊκή. Ο Άιχμαν στο μεταξύ είχε αποκτήσει τεράστια πείρα, ήδη από τη Βιέννη του 1938 και την εκκαθάριση των Αυστριακών Εβραίων, και είχε γίνει ειδικός στο θέμα της ταυτόχρονης εκδίωξης των Εβραίων και ιδιοποίησης των περιουσιών τους. Ετσι, άρχισε να μεταφέρει Εβραίους του Ράιχ στην Πολωνία. Οι συνθήκες ήταν φριχτές, κανένα μέτρο προετοιμασίας δεν είχε ληφθεί, οι άνθρωποι απλά μεταφέρονταν με τα τρένα και ξεφορτώνονταν στους πολωνικούς σταθμούς, κι έτσι άρχισαν να πεθαίνουν κατά χιλιάδες.

ΕΠΟΝίτες και Αετόπουλα στην Πλατεία Αριστοτέλους, άνδρες του ΕΛΑΝ και Εφεδροελασίτες στη Λεωφόρο Νίκης και Ινδοί Σιχ στο λιμάνι: Οι άγνωστες φωτογραφίες του Jean Lieberg από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, 30 Οκτωβρίου 1944

[Πρωθυστερόγραφο: Υπενθυμίζουμε την ‘Πολιτική Αναδημοσιεύσεων‘, την οποία, παρακαλούμε διαβάστε την, σε περίπτωση αντιγραφής του άρθρου -ευχαριστούμε. Φυσικά, αναδημοσιεύσεις και reblog, με αναφορά στην πηγή, είναι πάντα ευπρόσδεκτες].

Οι άγνωστες φωτογραφίες του Jean Lieberg από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, 30 Οκτωβρίου 1944:
ΕΠΟΝίτες και Αετόπουλα στην Πλατεία Αριστοτέλους, άνδρες του ΕΛΑΝ και Εφεδροελασίτες στη Λεωφόρο Νίκης και Ινδοί Σιχ στο λιμάνι

Στις 30 Οκτωβρίου του 1944 απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη από τους Ναζί κατακτητές. Η προσπάθεια φορέων της Θεσσαλονίκης να γιορτάζουμε πλέον την απελευθέρωση της πόλης, –δηλαδή το τέλος του πολέμου κι όχι την αρχή– έχει αποδώσει, (βλ. λ.χ. ‘Ετοιμη να γιορτάσει για πρώτη φορά η Θεσσαλονίκη την απελευθέρωση της από τους ναζί‘, ThessNews, 09/09/2016), συνεπώς μια μικρή συνεισφορά με μια σειρά μάλλον άγνωστων -τουλάχιστον διαδικτυακά- φωτογραφικών ντοκουμέντων θα είναι, υποθέτουμε, ευπρόσδεκτη.

Πρόκειται για τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg (καθηγητής και τελωνειακός επιθεωρητής, 1897-1985), του Σουηδού εκπροσώπου της ‘Ελληνικής Επιτροπής’ του Ερυθρού Σταυρού και διευθυντή των γραφείων του στην κατοχική Θεσσαλονίκη, από τον Μάιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1944. Προέρχονται από το βιβλίο ‘Θεσσαλονίκη 1944, Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg’ (Φωτογράφιση: Jean Lieberg, Επιμέλεια: Mats Lieberg & Ευάγγελος Χεκίμογλου), εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1999, 139 σελ., ISBN 960-12-0758-9

Το εξώφυλλο της έκδοσης: Θεσσαλονίκη 1944, Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του Jean Lieberg (Φωτογράφιση: Jean Lieberg, Επιμέλεια: Mats Lieberg & Ευάγγελος Χεκίμογλου), εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 1999, 139 σελ., ISBN 960-12-0758-9.

 

Σπάνιο φωτογραφικό υλικό του Jean Lieberg, εκπροσώπου του σουηδικού Ερυθρού Σταυρού στη Θεσσαλονίκη του 1944, παρουσιασμένο και σχολιασμένο από το γιο του και τον Ευάγγελο Χεκίμογλου. Το υλικό του συνοδεύουν τρία γραπτά ντοκουμέντα: μία αναφορά στον Ερυθρό Σταυρό, αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Lieberg και ένα κείμενο από την επίσκεψή του στο Αγιο Όρος.

Η ‘Ελληνική Επιτροπή’ του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού ήταν μια σουηδική πρωτοβουλία για το ‘σπάσιμο’ του αποκλεισμού που είχε επιβληθεί απ’ τους συμμάχους την πρώτη περίοδο της Κατοχής. Οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία ζήτησαν από την Σουηδία εχέγγυα ώστε η αποστολή τροφίμων και ανθρωπιστικής βοήθειας να μην ευνοήσει τις κατοχικές δυνάμεις. Οι Γερμανοί δεν είχαν κάποια αντίρρηση, όμως οι Ιταλοί δεν ήθελαν να αναλάβουν το έργο αποκλειστικά μόνοι τους οι άνθρωποι της σουηδικής κυβέρνησης. Οι Σουηδοί πρότειναν να συμπεριληφθούν στη διοίκηση της ‘Ελληνικής Επιτροπής’ και κυβερνητικοί αξιωματούχοι της Ελβετίας, συμφώνησαν όλοι σε αυτό, κι έτσι η κοινή σουηδο-ελβετική οργάνωση ήταν γεγονός, με έδρα τη Γενεύη, με 30 Σουηδούς και Ελβετούς αντιπροσώπους στο ελληνικό έδαφος, και με πάνω από 5.000 Ελληνες εργαζόμενους, συνολικά, μέχρι τη λήξη του πολέμου, η προσφορά της στην αντιμετώπιση της πείνας και στη σωτηρία χιλιάδων ζωών ήταν πολύ σημαντική.

Τέσσερα χρόνια πόλεμος, 50 φωτογράφοι, 248 φωτογραφίες – Βοσνία 1992-1995

Το 2012 ορισμένοι δημοσιογράφοι και φωτογράφοι που είχαν καλύψει τους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία, αποφάσισαν να ξαναγυρίσουν στις 6 Απριλίου 2012 στο Σαράγεβο, για να μην αφήσουν να ξεχαστεί η επέτειος από τα 20 χρόνια από την αρχή του πολέμου και την διάλυση της χώρας. Μαζί, έφτιαξαν κι ένα φωτογραφικό λεύκωμα με 248 φωτογραφίες από 50 φωτογράφους, από την αρχή του πολέμου, τον Απρίλιο του 1992 μέχρι τη συμφωνία του Dayton, στα τέλη του 1995.

Στρατόπεδο συγκέντρωσης Μουσουλμάνων στη Manjaka κοντά στο Σαράγεβο, Αύγουστος 1992. Φωτογραφία Patrick Robert.

 

Οι συντελεστές του Project και του βιβλίου ήταν οι Jon Jones (project photo editor), Gary Knight (project production in collaboration with photographer Ziyah Gafic) and Remy Ourdan (project text editor).

Και οι 50 Βόσνιοι και ξένοι φωτογράφοι, μεταξύ των οποίων και ο Γιάννης Μπεχράκης:

Odd Andersen, Darko Bandic, Yannis Behrakis, Nina Berman, Alexandra Boulat, Eric Bouvet, John F. Burns, Christophe Calais, Patrick Chauvel, Rachel Cobb, Steve Connors, Enrico Dagnino, Jerome Delay, Janine Di Giovanni, Amel Emric, Wade Goddard, Antoine Gyori, Benoit Gysembergh, Tom Haley, Jean Hatzfeld, Ron Haviv, Filip Horvat, Roger Hutchings, Morten Hvaal, Srdjan Ilic, Olivier Jobard, Jon Jones, Thomas Kern, Gary Knight, Rikard Larma, Paul Lowe, Anthony Loyd, Santiago Lyon, Enric Marti, James Mason, Christopher Morris, James Nachtwey, Anja Niedringhaus, Peter Northall, Remy Ourdan, Gilles Peress, Michael Persson, Ariane Quentier, Noel Quidu, Laurent Rebours, Andrew Reid, Patrick Robert, David Rohde, Laurent Sazy, Kurt Schork, Tom Stoddart, Laurent Van der Stockt.

Δύο δευτερόλεπτα για κάθε φωτογραφία, εννέα λεπτά σύνολο, για να πάρουμε μια ιδέα μόνο για το πως πραγματικά είναι ο πόλεμος. Οχι όπως στα βιβλία και στις ταινίες, ούτε το 1940 ή το 1821, αλλά σε μια ευρωπαϊκή χώρα, στην τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, 248 συγκλονιστικές φωτογραφίες από ένα πόλεμο που θα μπορούσε να αποφευχθεί.

Αγνωστο σπάνιο φιλμ από τις μέρες της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς, Οκτώβριος 1944

Τα αμερικανικά Εθνικά Αρχεία (‘National Archives’), που βρίσκονται στο Μέριλαντ των ΗΠΑ, έδωσαν πρόσφατα στη δημοσιότητα ένα φιλμ του αμερικανικού στρατού, από το 1944, διάρκειας 9.54′, με ημερομηνία 29/11/1944 και περιγραφή ‘Athens Greece / Surrender of 50,000 German Soldiers, Beaugency, France (Nov. 29, 1944)’, τμήμα της συλλογής ‘WWII Archive’, και με κωδικό ‘National Archives Identifier: 17222‘.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

 

Το δεύτερο τμήμα του τίτλου (‘Surrender of 50,000 German Soldiers, Beaugency, France, Nov. 29, 1944’) είναι βέβαια λάθος, αφού πρόκειται για ένα εντελώς διαφορετικό φιλμ με σκηνές από τη Γαλλία.

Στο ελληνικού ενδιαφέροντος φιλμ, υπάρχουν σκηνές διάρκειας περίπου 4.30′, των οποίων η λήψη είχε γίνει στην Ελλάδα, κατά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς. Πρόκειται, σε μεγάλο βαθμό, για σκηνές άγνωστες μέχρι τώρα.

Το φιλμ:

https://archive.org/details/ADC-3419a

 

Και με μια πρόχειρη ταυτοποίηση (κάθε προσθήκη και κάθε διόρθωση ευπρόσδεκτες) μπορούμε να κάνουμε μια σύντομη περιγραφή του τι ακριβώς βλέπουμε.

Οι δωσίλογοι δημοσιογράφοι της Θεσσαλονίκης – 1942: «Αρκετά εβραϊκά όντα έμειναν στον τόπο» – 1943: «Αι ελληνικαί γεννεαί θα εορτάσουν όταν αποκαθαρθή η γάγγραινα με τους κίτρινους αστέρας» (Από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδας, το «Μαύρο Σάββατο» της 11ης Ιουλίου 1942)

Η Απογευματινή (της Θεσσαλονίκης), εφημερίδα που στήριζε προπολεμικά το Λαϊκό Κόμμα, ήταν η μοναδική προπολεμική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στη διάρκεια της Κατοχής, μαζί με τη Νέα Ευρώπη, η οποία στήθηκε ταυτόχρονα με την είσοδο των Γερμανών στην πόλη. Κυκλοφόρησαν ανελλιπώς επί 3,5 χρόνια, με το τελευταίο τους φύλλο να εκδίδεται στις 29 Οκτωβρίου του 1944. Το τελευταίο διάστημα της Κατοχής συγχωνεύτηκαν και κυκλοφορούσε ένα κοινό φύλλο, με πολύ παράξενο -τετράγωνο- σχήμα, λόγω έλλειψης χάρτου, προφανώς. Στις δυο εφημερίδες έγραφαν, εκτός από τους στρατευμένους στη ναζιστική υπόθεση δημοσιογράφοι, και γνωστοί ένοπλοι δωσίλογοι όπως ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Πούλος και ο Κύρος Γραμματικόπουλος.

Συνεκδότης της Απογευματινής ήταν από το 1933 ο Αλέκος Ωρολογάς, μαζί με το Δημήτριο Τσούρκα. Μαζί με τον αδερφό του Πέτρο Ωρολογά (με τα ψευδώνυμα «Βραδυνός» και «Τριάστερος»), τον Μιχάλη Παπαστρατηγάκη, τον Νίκο Φαρδή της «Μακεδονίας» που είχε παίξει σημαντικό ρόλο στα γεγονότα του εμπρησμού του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ το 1931 από την οργάνωση ΕΕΕ, τον Νίκο Καμμώνα, τον Ευρυπίδη Χειμωνίδη, τον Ξενοφώντα Φον Γιοσμά κ.ά. ήταν ανάμεσα στους 17 δημοσιογράφους που δικάστηκαν για δωσιλογικές πράξεις το 1945. Ολοι οι παραπάνω ήταν αρθρογράφοι και στις δύο εφημερίδες, όπως επίσης και στο βραχύβιο έντυπο «Νέοι Καιροί», ιδιοκτησία του Πέτρου Ωρολογά με διευθυντή τον Γρηγόρη Γραμματικόπουλο, που κυκλοφόρησε από τον Αύγουστο του 1942 μέχρι τον Μάρτιο του 1943.

Εχοντας την πλήρη συμπαράσταση των γερμανικών αρχών, που μέχρι και κοινές ελληνογερμανικές εταιρείες χάρτου είχαν συστήσει με τους υποτακτικούς τους δωσίλογους (όταν δεν έβαζαν από κοινού χέρι στις αντίστοιχες εβραϊκές επιχειρήσεις, όπως του Σολομών Κοέν που τον έκλεισαν οικογενειακώς στο στρατόπεδο Παύλου Μελά και μετά του απέσπασαν και σεβαστό αριθμό λιρών, για να μην τον ελευθερώσουν παρά μόνο όταν υπέγραψε ότι παραχωρεί τις αποθήκες και τα εργοστάσιά του στον Φαρδή), έτσι ώστε οι τελευταίοι να πλουτίζουν ευκολότερα, οι τρεις αυτές εφημερίδες έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στη διάχυση της γερμανικής προπαγάνδας και στην εφαρμογή της «τελικής λύσης» στην Ελλάδα, τελειοποιώντας σε ελληνική μετάφραση την ναζιστική αντισημιτική παραφιλολογία, αλλά, επίσης, πρόσφεραν μεγάλες ευκαιρίες πλουτισμού σε εκδότες και δημοσιογράφους, όπως και σημαντικά απτά υλικά κέρδη και περίοπτες θέσεις για τους συνεργάτες τους στους καταλόγους των «μεσεγγυούχων» των εβραϊκών περιουσιών της Υπηρεσίας Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών (ΥΔΙΠ).

Η Νέα Ευρώπη στις 11 Απριλίου 1941 ανακοινώνει το κλείσιμο όλων των εφημερίδων, μεταξύ αυτών και των τριών εβραϊκών, της L’ Independant και Progres που κυκλοφορούσαν στη γαλλική και της El Messagero που κυκλοφορούσε στην ισπανοεβραϊκή. Την Κυριακή 20 Απριλίου, ημέρα των γενεθλίων του Χϊτλερ, και ενώ ήδη η ηγεσία της Κοινότητας -εκτός από τον αρχιραββίνο Κόρετς που έλειπε στην Αθήνα- έχει συλληφθεί από τις 15 Απριλίου, εμφανίζεται το πρώτο σκληρό αντισημιτικό άρθρο, στο οποίο κατηγορούνται οι Εβραίοι πως κατέστρεψαν τη φτωχή Γερμανία και δίνεται η υπόσχεση:

«[…] θα εξωσθούν από την κοινωνικήν και πολιτικήν ζωή οι εβραίοι. Και δεν θα υπάρχη πλέον πρόσφορον έδαφος δι’ αιματοχυσίας μεταξύ των λαών προς εξυπηρέτησιν πλουτοκρατικών συμφερόντων. Με τον θρίαμβο του Γερμανικού Στρατού, ο εβραϊκός δαίμων θα εξαφανισθή».

Την επομένη, εθελοντές με δική τους πρωτοβουλία αναλαμβάνουν να τοιχοκολλήσουν σε όλα τα εστιατόρια, καφενεία, ζαχαροπλαστεία και άλλα καταστήματα την δίγλωσση πινακίδα σύμφωνα με την οποία «οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι».

 

Αυτές οι πινακίδες εμφανίστηκαν σε εβραϊκά καταστήματα ήδη από τις 21 Απριλίου του 1941, μόλις 12 ημέρες μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης απ’ τους Γερμανούς.

 

Στις 12 Μαΐου, η Νέα Ευρώπη ανακοινώνει την ανασύσταση της ΕΕΕ, κάτω από την καθοδήγηση του Sonderkommando Rosenberg και της Γκεστάπο, ασφαλώς, η οποία «θα συνεχίση το έργον της εναντίον των κρυφών εχθρών της Ελλάδος» σαν οργάνωση με δυναμικά τάγματα κρούσης, με αντισημιτικό και αντικομμουνιστικό και αντισυμμαχικό χαρακτήρα.

Μικρό καλοκαιρινό κουίζ – Ποιοι είναι οι δύο 14χρονοι;;;

Ενα καλοκαιρινό, μικρό, διπλό κουίζ (καθώς η όλη ατμόσφαιρα δεν μας επιτρέπει ν’ ασχοληθούμε σοβαρά και να τελειώσουμε τα δεκάδες σημειώματα που έχουμε αρχίσει, τα οποία παίρνουν αναβολή για τον Σεπτέμβρη).

Οι φίλοι επισκέπτες του ιστολογίου γνωρίζουν ότι τα κουίζ που βάζουμε δεν είναι (τόσο) for fun, όσο επειδή θέλουμε να ‘αξιοποιήσουμε’ (ας πούμε) τυχόν αρχειακό υλικό που έτυχε να έχουμε στην κατοχή μας. Πρόκειται για άγνωστες και σπάνιες φωτογραφίες (συνήθως, αλλά όχι μόνο), οι οποίες μάλλον 100% δεν βρίσκονται στο διαδίκτυο, και μάλλον πολύ δύσκολα βρίσκονται σε βιβλία ή περιοδικά. Θέλουμε να δημοσιεύσουμε το υλικό αυτό, για να γίνει γνωστό στην παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια που τείνει να γίνει το διαδίκτυο, και προτιμούμε την μέθοδο των κουίζ, για νάχει και λίγο fun.

Ποιοι είναι, λοιπόν, οι δύο εικονιζόμενοι;;;

14 ετών

 

_________

Και ο δεύτερος:

Από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδας, Ιωάννινα, 25 Μαρτίου 1944, όλη η σειρά των 19 φωτογραφιών

Ηταν ημέρα Σάββατο και Εθνική Εορτή, 25η Μαρτίου. Μέσα σε λίγες ώρες, μια πανάρχαιη ιστορική κοινότητα εξοντώθηκε ολοκληρωτικά. Τα γεγονότα και το χρονικό μπορείτε να τα βρείτε σε βιβλία και στο διαδίκτυο. Εμείς θα προσθέσουμε δυο στοιχεία μόνο:

– Η σύλληψη και ακολούθως η αποστολή με τρένα των περίπου 1.960 Εβραίων των Ιωαννίνων δεν θα ήταν τόσο επιτυχής και τόσο γρήγορη, αν δεν υπήρχε η βοήθεια κάποιων ελληνικών υπηρεσιών προς τους Γερμανούς, όπως λ.χ. η Αστυνομία/Χωροφυλακή. Αναφέρεται σε πολλές πηγές, ακόμα και σε εκθέσεις των Ναζί, και γνωρίζουμε σήμερα πως πρόκειεται για γεγονός. Εγιναν συσκέψεις, ακόμη και λίγο πριν χαράξει εκείνη η ημέρα, για τον καταμερισμό ενστόλων στα σημεία του κυκλωτικού μπλόκου.

– Λίγη ώρα μόνο μετά που έφυγε και το τελευταίο φορτηγό, ήδη από το μεσημέρι της ίδιας μέρας, υπήρχαν αναφορές για πλιάτσικο στις περιουσίες των ΕΒραίων συμπατριωτών μας από τους Χριστιανούς της πόλης.

Εδώ μπορείτε να δείτε ολοκληρωμένη την σειρά των 19 φωτογραφιών από εκείνο το πρωινό στα Γιάννενα. Θα προτείναμε στον αναγνώστη να μην προσπεράσει στα γρήγορα τις εικόνες, αλλά να σταθεί για λίγα δευτερόλεπτα στα πρόσωπα των ανθρώπων. Πολύ λίγοι επέζησαν, γύρω στους 110 από τους συνολικά περίπου 1.960.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

 

Θα αναρωτηθεί κανείς, για ποιο λόγο θα πρέπει σήμερα ν’ ασχολούμαστε με ιστορίες 70 χρόνων. Οπωσδήποτε, είναι η ώρα της πνευματικής αντεπίθεσης (κλικ εδώ), όμως θα πρέπει να προσέξουμε ένα λεπτό σημείο. Κοιτάξτε το μικρό κοριτσάκι που περιμένει να το ανεβάσουν στο φορτηγό, και κρατάει από το χέρι ένα ακόμη μικρότερο νήπιο, όταν γυρίζει το προσωπάκι του για να δει τον φακό της κάμερας και τον Γερμανό που φωτογραφίζει. Κάτα πάσα πιθανότητα, ήταν η τελευταία φωτογραφία της πολύ σύντομης ζωής του. Δεν είχε κάνει τίποτα. Οπως δεν είχε κάνει τίποτα, επίσης, και η κοπέλα που κλαίει και σπαράζει στη μέση του δρόμου (λέγεται ότι ίσως είναι η μόνη από την οικογένειά της που επέζησε, γύρισε στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια και πέθανε πριν λίγα χρόνια).

[UPDATE Φεβρουάριος 2015]
Το 2010, η Marcia Haddad Ikonomopoulos (διευθύντρια του μουσείου Kehila Kedosha Janina Museum, που βρίσκεται στη Νέα Υόρκη) κατόρθωσε να βρει την ταυτότητα της κοπέλας. Ηταν η Fani Haim (Svolis), γεννημένη το 1925, δηλαδή 19 ετών στην φωτογραφία. Επέζησε από τα στρατόπεδα θανάτου, η μοναδική από την οικογένειά της, παντρεύτηκε Χριστιανό, κι ευτύχησε να γίνει γιαγιά προτού πεθάνει το 2008. Το σχετικό άρθρο της Haddad Ikonomopoulos με τίτλο ‘The Crying Woman‘, 2010, εδώ.]

Κουίζ με δέκα άγνωστες σπάνιες φωτογραφίες – Δίνοντας εικόνα στα άγνωστα πρόσωπα γνωστών ιστορικών προσωπικοτήτων

Αφορμή για την ανάρτηση αυτή στάθηκε μία διαπίστωση. Ή μάλλον δύο. Πρώτα, είδαμε να μαζεύονται στο αρχείο του ιστολογίου, πολλές άγνωστες και σπάνιες φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες θα άξιζαν τη δική τους ξεχωριστή ανάλυση και ανάπτυξη των ιστοριών που τις συνοδεύουν -όλες από τη νεότερη Ιστορία του τόπου, μέσα στον 20ό αιώνα. Κατόπιν διαπιστώσαμε ότι για πολλά από τα πρόσωπα αυτά, παρότι τα ονόματά τους είναι πολύ γνωστά, δεν κυκλοφορούν οι φωτογραφίες τους, ούτε στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, ούτε καν -πολλές φορές- στα ιστορικά βιβλία. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να τις δημοσιεύσουμε, έτσι ώστε οι μορφές τους να γίνουν γνωστές, να συνδυαστούν τα πρόσωπα με τα ονόματα, και -γιατί όχι;- να μείνουν για να χρησιμοποιηθούν στην παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια του διαδικτύου.
Αφού, μάλιστα, θέλουμε να υπηρετούμε, εκτός από τη Γνώση, και κάποια μορφή infotainment, σκεφτήκαμε να τις παρουσιάσουμε υπό μορφή κουίζ, όπως έχει τύχει και κάποιες φορές ακόμη στο παρελθόν, κλικ εδώ.

Η αλήθεια είναι, πως το κουίζ βγήκε κάπως δύσκολο και απαιτητικό, για αυτό ας μην απογοητευτούν οι φίλοι επισκέπτες του ιστολογίου αν τυχόν το τελικό σκορ δεν είναι 10/10 (δέκα στα δέκα). Εμείς θα δώσουμε, ασφαλώς, και κάποια hint, αν και, φυσικά, αυτό που μετράει στο τέλος είναι η διάδοση της γνώσης.

_____________________________________________________________

Φωτογραφία 1η.
Αρχίζουμε με την πρώτη χρονολογικά [Σ.Σ.: Θα ακολουθήσουμε μια γραμμική χρονολογική διαδρομή, από την παλαιότερη προς την νεότερη].
Είναι μια πραγματικά δύσκολη ερώτηση αυτή: Ποιος είναι ο Μακεδονομάχος της φωτογραφίας;;;
Hint: Μια εικοσαετία περίπου μετά τη λήψη της φωτογραφίας αυτής, ο πρωταγωνιστής αυτός έφτασε σε μη προβλεπόμενη υψηλή θέση στην ηγεσία του κράτους. Και μια δεκαετία περίπου αργότερα, κατέλαβε μια ακόμη περισσότερο μη προβλεπόμενη και ακόμη περισσότερο υψηλή ηγετική θέση.

Φωτογραφία 1η

 

Γεώργιος Κονδύλης (το βρήκε ο Ιάσονας Χανδρινός στο σχόλιο #8)

_____________________________________________________________

Μια συγκλονιστική (αντιπολεμική) φωτογραφία που αξίζει εκατομμύρια λέξεις

Απολύτως χωρίς κανένα σχόλιο.

Αγνώστου φωτογράφου, Του Evaldas Ivanauskas, με τίτλο ‘inVisIblE dAd – What are the effects of war at home?‘

Του Evaldas Ivanauskas, με τίτλο ‘inVisIblE dAd – What are the effects of war at home?’