Κουίζ με δέκα άγνωστες σπάνιες φωτογραφίες – Δίνοντας εικόνα στα άγνωστα πρόσωπα γνωστών ιστορικών προσωπικοτήτων

Αφορμή για την ανάρτηση αυτή στάθηκε μία διαπίστωση. Ή μάλλον δύο. Πρώτα, είδαμε να μαζεύονται στο αρχείο του ιστολογίου, πολλές άγνωστες και σπάνιες φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες θα άξιζαν τη δική τους ξεχωριστή ανάλυση και ανάπτυξη των ιστοριών που τις συνοδεύουν -όλες από τη νεότερη Ιστορία του τόπου, μέσα στον 20ό αιώνα. Κατόπιν διαπιστώσαμε ότι για πολλά από τα πρόσωπα αυτά, παρότι τα ονόματά τους είναι πολύ γνωστά, δεν κυκλοφορούν οι φωτογραφίες τους, ούτε στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου, ούτε καν -πολλές φορές- στα ιστορικά βιβλία. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να τις δημοσιεύσουμε, έτσι ώστε οι μορφές τους να γίνουν γνωστές, να συνδυαστούν τα πρόσωπα με τα ονόματα, και -γιατί όχι;- να μείνουν για να χρησιμοποιηθούν στην παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια του διαδικτύου.
Αφού, μάλιστα, θέλουμε να υπηρετούμε, εκτός από τη Γνώση, και κάποια μορφή infotainment, σκεφτήκαμε να τις παρουσιάσουμε υπό μορφή κουίζ, όπως έχει τύχει και κάποιες φορές ακόμη στο παρελθόν, κλικ εδώ.

Η αλήθεια είναι, πως το κουίζ βγήκε κάπως δύσκολο και απαιτητικό, για αυτό ας μην απογοητευτούν οι φίλοι επισκέπτες του ιστολογίου αν τυχόν το τελικό σκορ δεν είναι 10/10 (δέκα στα δέκα). Εμείς θα δώσουμε, ασφαλώς, και κάποια hint, αν και, φυσικά, αυτό που μετράει στο τέλος είναι η διάδοση της γνώσης.

_____________________________________________________________

Φωτογραφία 1η.
Αρχίζουμε με την πρώτη χρονολογικά [Σ.Σ.: Θα ακολουθήσουμε μια γραμμική χρονολογική διαδρομή, από την παλαιότερη προς την νεότερη].
Είναι μια πραγματικά δύσκολη ερώτηση αυτή: Ποιος είναι ο Μακεδονομάχος της φωτογραφίας;;;
Hint: Μια εικοσαετία περίπου μετά τη λήψη της φωτογραφίας αυτής, ο πρωταγωνιστής αυτός έφτασε σε μη προβλεπόμενη υψηλή θέση στην ηγεσία του κράτους. Και μια δεκαετία περίπου αργότερα, κατέλαβε μια ακόμη περισσότερο μη προβλεπόμενη και ακόμη περισσότερο υψηλή ηγετική θέση.

Φωτογραφία 1η

 

Γεώργιος Κονδύλης (το βρήκε ο Ιάσονας Χανδρινός στο σχόλιο #8)

_____________________________________________________________

Στατιστική του περιοδικού Τύπου (εφημερίδων) στην πολυγλωσσική Θεσσαλονίκη του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα

Πρόκειται για την χρονική περίοδο από το 1864 έως την αλλαγή του αιώνα και λίγο πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους και την απελευθέρωση/προσάρτηση της Θεσσαλονίκης το 1912.
Οι εφημερίδες που μετρήθηκαν στην στατιστική αυτή έρευνα παρουσίαζαν συνεχή και συμπαγή εκδοτική δραστηριότητα σε αυτό το διάστημα, ενώ αρκετές από αυτές, κυκλοφορούσαν έως και πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στο σύνολο, είναι 206 τίτλοι.

Η εφημερίδα «Ασρ» (=Αιών), έτος έκδοσης 1895

 

Εξ αυτών:

Τουρκόφωνες: 33
Εβραιόφωνες (λαντίνο, δηλαδή διάλεκτος των μεσαιωνικών ισπανικών με εβραϊκούς χαρακτήρες): 67
Γαλλόφωνες: 38
Βουλγαρόφωνες: 30 *
Αρμενόφωνες: 11
Ρωσόφονες: 3
Σερβόφωνες: 7
Ιταλόφωνες: 2
Αλβανόφωνες: 3
Ρουμανόφωνες: 2
Γερμανόφωνη: 1
Αγγλόφωνη: 1
Αραβόφωνη: 1

Και ελληνόφωνες;;; -θα ρωτήσει ο αναγνώστης.
Αν δεν κάνατε την πρόσθεση, το άθροισμα των μη ελληνόφωνων εφημερίδων είναι 189.
Συνεπώς, προκύπτει ότι οι ελληνόφωνες ήταν μόλις 17 σε ένα σύνολο 206 τίτλων!!!

Η εφημερίδα ‘Αβάντι’ της Φεντερασιόν του Αβραάμ Μπεναρόγια, γραμμένη στα λαντίνο (ισπανοεβραϊκά) τα οποία μιλούσε το μεγαλύτερο μέρος των Εβραίων κατοίκων

 

Τα στοιχεία προέρχονται από

• Εργασία του ερευνητή του Τύπου στη Θεσσαλονίκη, Μανώλη Κανδυλάκη, και είναι τμήμα εισήγησής του σε επιστημονική ημερίδα του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης, το 1992
• Δρούλια Λουκία, Κουτσοπανάγου Γιούλα (επιμέλεια), Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974, 4 τόμοι, εκδόσεις Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.) και Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών (ΙΝΕ-ΕΙΕ), Αθήνα 2008.
• Ερευνα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης

 

* Σημείωση: Δεν γνωρίζουμε εάν στις 30 βουλγαρόφωνες εφημερίδες υπήρχαν κάποιες στην (σλαβο)μακεδονική γλώσσα. Το ερώτημα μένει να απαντηθεί.

Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, η σφραγίδα.

Το εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης Καρτ-ποστάλ του τέλους του 19ου αιώνα.

Θεσσαλονίκη, Ισραηλιτικό Νεκροταφείο Cimetiere Israelite [William A. Rosenthall Judaica Collection Postcards 1929].

Πρώτη δεκαετία 20ού αιώνα: Θεσσαλονίκη – Καπνεργοστάσιο Μονοπωλίου Οθωμανικού Καπνού Rejie.

Η εβραιόγλωσση εφημερίδα «Αβάντι» της Φεντερασιόν του Αβραάμ Μπεναρόγια

Πρώτη δεκαετία 20ού αιώνα: Θεσσαλονίκη, Πλατεία Συντριβανίου, Κτίριο Γενικής Ασφάλειας πρώην Καταδίωξης στην πρώην πλατεία Καλαμαριάς

Θεσσαλονίκη Πυρκαγιά του 1917, τα ερείπια

Νοσοκομείο Βαρώνου Χιρς, Θεσσαλονίκη.

Δεκαετία 1920: Θεσσαλονίκη Συνοικισμός 151, Συναγωγή Μπεθ Ισραέλι. Εγκαινιάστηκε το 1923, την ανατίναξαν οι Γερμανοί το 1943.

Εβραϊκό Νεκροταφείο: Ελληνίδες δουλεύουν σε σπάσιμο πέτρας στο λατομείο, κατά τον Α’ ΠΠ.

Δεκαετία 1930: Θεσσαλονίκη Συνοικισμός 151, Παραπήγματα και παιδάκια που παίζουν.

Δεκαετία 1930: Θεσσαλονίκη, Τενεκέ Μαλέ (Μαχαλάς) Αστεγες εβραϊκές οικογένειες.

Μακεδονία, 30/06/1931:Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης έδωκαν χτες το σύνθημα, Επεισόδια στο συνοικισμό Κάμπελ.

Ριζοσπάστης, 13/07/1935: Οι εθνικές μειονότητες στενάζουν κάτω από το ζυγό, Επιστολή από Ομάδα Ισραηλιτών Εργατών Θεσσαλονίκης.

10/05/1936: Θεσσαλονίκη, Απεργία Καπνεργατών, Η έφιππη χωροφυλακή χτυπά τους απεργούς.

Στρατιώτες και αύρες της εποχής: Η πόλη στρατοκρατείται και αστυνομοκρατείται: 10/05/1936: Θεσσαλονίκη, Απεργία Καπνεργατών.

Τα ακατανόμαστα αίσχη των χωροφυλάκων, Το αγωνιώδες τριήμερον, Μάιος 1936

Μάιος 1936, Θεσσαλονίκη: Εδώ εδολοφονήθη μια εργάτρια, Η Αναστασία Καρανικόλα

Θεσσαλονίκη Γκέτο Εβραίων Συνοικισμός Βαρώνου Χιρς, Λήψη από Σιδηροδρομικό Σταθμό

Νέοι Καιροί τχ#05, 14/09/1942: Ο Εβραίος Σκιά ύποπτος πανταχού παρούσα Μορφή ανθρώπινη που προκαλεί την απέχθειαν Μια ζωντανή σκιαγραφία του.

Νέα Ευρώπη: Επίκαιρη Σάτυρα, Συμφωνία του Ατλαντικού, Ο φαύλος κύκλος.

Εβραϊκός γάμος στη Θεσσαλονίκη, Ζευγάρι Εβραίων και συγγενείς, 1943. Στις αρχές του 1943, πολλά ζευγάρια Εβραίων παντρεύτηκαν βιαστικά νομίζοντας ότι σαν οικογένεια θα είχαν καλύτερη τύχη.

Θεσσαλονίκη,1943: Ζευγάρι Εβραίων φωτογραφίζεται στο σπίτι του και στο γκέτο με το κίτρινο αστέρι. Τα ονόματά τους: Joseph και Rachel Hassid. Πέθαναν στο Αουσβιτς, μάλλον στις πρώτες αποστολές. Η κόρη τους Margot με τον άντρα της Henri Mallah κρύφτηκαν στην Αθήνα και σώθηκαν.

Θεσσαλονίκη, 1943, το γκέτο: Εβραίοι με κίτρινο αστέρι.

Θεσσαλονίκη, το γκέτο: Ελληνες Εβραίοι συγκεντρωμένοι με αστέρια στο στήθος.

Θεσσαλονίκη, 09/04/1943: Φάλαγγα Εβραίων στην Εγνατία οδό κατά την μεταφορά τους στον Σιδηροδρομικό Σταθμό.

Γιάννης Ταμτάκος τη δεκαετία του 1950.

Μωυσής Μπουρλάς: Εδώ σε ηλικία 87 ετών, εξηγεί σε ένα ντοκιμαντέρ για τη Θεσσαλονίκη, ότι προπολεμικά η κοινή γλώσσα Εβραίων και Χριστιανών λιμενεργατών ήταν τα ισπανοεβραϊκά.

 

Τάσος Κωστόπουλος – «Αθήνα, η πρωτεύουσα της Κάτω Αλβανίας», Ενα άγνωστο κείμενο του Ιωνα Δραγούμη (άρθρο στην «Ελευθεροτυπία» 2011-03-27)

Ο Τάσος Κωστόπουλος, εκ των φορέων του ‘Ιού‘, σε ένα άρθρο του από την ‘Ελευθεροτυπία’ της Κυριακής 27 Μαρτίου 2011 με τίτλο ‘«Αθήνα, η πρωτεύουσα της Κάτω Αλβανίας», Ενα άγνωστο κείμενο του Ιωνα Δραγούμη, Ενα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» για την εθνική αφύπνιση των Αρβανιτών‘.

Σύμφωνα με το σενάριο του Ιωνα Δραγούμη (επάνω), ο υδραίος καπετάνιος Αντώνιος Κριεζής (κάτω) θα εξελισσόταν -ως Αρβανίτης- σε ναύαρχο του αλβανικού στόλου.

 

ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

«Αθήνα, η πρωτεύουσα της Κάτω Αλβανίας»

Ενα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» για την εθνική αφύπνιση των Αρβανιτών

Του ΤΑΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

Της μόδας έγιναν τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες συζητήσεις (και καβγάδες) για τη διαδικασία διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους.
Τα σχετικά ερεθίσματα δεν έλειψαν: από το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, που έπεσε θύμα του υπό διαμόρφωσιν «εθνικού χώρου» το 2007, μέχρι την τρέχουσα τηλεοπτική σειρά του Σκάι περί 1821.

Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο. Οχι μόνο επειδή συμπίπτει με την πολιτική εδραίωση και τηλεοπτική υπερπροβολή της εγχώριας ακροδεξιάς, που στηρίζει το επικοινωνιακό προφίλ της (και) στην προάσπιση της «εθνικά ορθής» εκδοχής του παρελθόντος απέναντι σε κάθε λογής αμφισβητήσεις. Αλλά και γιατί, σε καιρούς που το ευρωπαϊκό όραμα μισού αιώνα αργοπνίγεται στον βάλτο του μνημονίου χωρίς ορατή διέξοδο, η στροφή στο παρελθόν φαντάζει σχεδόν μονόδρομος: είτε φυγής είτε αναστοχασμού τής έως τώρα συλλογικής μας πορείας.

Ως συμβολή στην εθνική επέτειο, δημοσιεύουμε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα κείμενο του Ιωνα Δραγούμη. Πρόκειται για ένα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» (virtual history), ενοφθαλμισμένο σε έκθεση που συνέταξε για τον υπουργό Εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ ως υποπρόξενος στο Δεδεαγάτς (τη σημερινή Αλεξανδρούπολη).

Αντικείμενό του, το ενδεχόμενο μιας διαφορετικής εθνικής εξέλιξης των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας, αν εξωτερικές επιρροές είχαν ευνοήσει μια πρόωρη «αφύπνιση» του αλβανικού εθνικισμού πριν η επανάσταση του 1821 εντάξει οργανικά αυτούς τους πληθυσμούς στο νεοελληνικό έθνος. Ολόκληρη η έκθεση φυλάσσεται στο προσωπικό αρχείο του Ιωνα, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (Εν Δεδεαγάτς τη 9.3.1906, αριθ.80).

Αντώνιος Κριεζής

 

Δύο επισημάνσεις είναι εδώ αναγκαίες. Σε όλο το κείμενο, ο Δραγούμης αναφέρεται σε «Αλβανούς», ακολουθώντας την τρέχουσα πρακτική των ελλήνων λογίων της εποχής του. Αντίθετα με σήμερα, που οι λέξεις «Αρβανίτης» και «Αλβανός» έχουν σαφώς διακριτό περιεχόμενο, εκείνα τα χρόνια η μεταξύ τους διαφορά αφορούσε όχι το περιεχόμενο αλλά το ιδίωμα εκφοράς του λόγου: για «Αρβανίτες» (της Ελλάδας ή της Αλβανίας) μιλούσαν οι αγράμματοι και οι δημοτικιστές, «Αλβανούς» αποκαλούσαν τους ίδιους ανθρώπους οι λόγιοι.

Η δεύτερη επισήμανση αφορά τη δεδηλωμένη νοσταλγία του Δραγούμη για την παλιά ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν πρόκειται για παραδοξολογία αλλά για κοινό τόπο της ελληνικής διπλωματικής σκέψης της εποχής: στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, η αντιμετώπιση της «σλαβικής απειλής» περνούσε από μια ελληνοτουρκική συμμαχία εμπόρων, γραφειοκρατών και γαιοκτημόνων απέναντι στη σλαβόφωνη χριστιανική αγροτιά. Η σκιά αυτής της συμπόρευσης είναι ορατή και στο υποθετικό σενάριο του Ιωνα:

Τάσος Κωστόπουλος & Λεωνίδας Εμπειρίκος & Δημήτρης Λιθοξόου – Μια συζήτηση στη Φιλοσοφική Ελληνικός εθνικισμός και Μακεδονικό ζήτημα, 1992

Την εποχή της μαζικής εθνικιστικής παράκρουσης και των συλλαλητήριων για το Μακεδονικό ζήτημα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, υπήρχαν και κάποιες ψύχραιμες φωνές, οι οποίες (αν δεν στέλνονταν στα δικαστήρια) προσπαθούσαν να ακουστούν μέσα σε ένα εχθρικό κλίμα, που διαπερνούσε οριζόντια όλους τους πολιτικούς χώρους, από την σκληρή ναζιστική ακροδεξιά μέχρι τμήματα της αριστεράς. Κάποιες τέτοιες φωνές είχαν ακουστεί σε μια συζήτηση, που είχε διοργανωθεί από την «Κίνηση Αριστερών Ιστορικού και Αρχαιολογικού«, το 1992. Συμμετείχαν οι Τάσος Κωστόπουλος, Λεωνίδας Εμπειρίκος και Δημήτρης Λιθοξόου. Τα πρακτικά εκείνης της συζήτησης έγιναν βιβλίο, το οποίο μπορείτε να κατεβάσετε κάνοντας κλικ εδώ ή σκρολλάροντας παρακάτω στην σελίδα.

Δημήτρης Λιθοξόου & Τάσος Κωστόπουλος & Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ελληνικός εθνικισμός Μακεδονικό ζήτημα, Η ιδεολογική χρήση της Ιστορίας, Μια συζήτηση στη Φιλοσοφική Σχολή, Κίνηση Αριστερών, 1992

 

Παραθέτουμε ένα μικρό χαρακτηριστικό απόσπασμα, σχετικά με τα μέτρα και τις διαταγές του ελληνικού κράτους που είχαν σκοπό να εκλείψει η Απαγορευμένη Γλώσσα στην ελληνική Μακεδονία:

«[…] υπήρχε μια προσπάθεια αφομοίωσης των σλαβόφωνων, είτε ήπια (προσεταιρισμού τους «με το μαλακό») διαμέσου μεταρρυθμίσεων, μιας διπλής εκπαίδευσης κ.λπ., είτε με τη βία όπως επί Μεταξά:
Τοπικές αστυνομικές εγκύκλιοι λέγανε ότι όποιος μιλάει αυτήν την γλώσσα θα του μπαίνει πρόστιμο. Γυρνάγανε λοιπόν οι ασφαλίτες στα χωράφια, ακούγανε κάποιον να μιλάει στη γλώσσα του, «έλα εδώ, τι μιλάς; πρόστιμο«. (Αλλού αναφέρεται 25 δρχ. αλλού 100 δρχ. προπολεμικές).
Κυκλοφορούσε, λοιπόν, μια φοβερή ιστορία: Όταν αυτός που οργώνει θέλει να στρίψει το αλέτρι και το βόδι δεν καταλαβαίνει, του ρίχνει συνήθως διάφορες βρισιές. Αυτοί λοιπόν βρίζανε στα σλάβικα. Οι ασφαλίτες που γυρνάγανε, άμα ακούγανε σλάβικες βρισιές προς το μοσχάρι, ρίχνανε πρόστιμο. Τι κάνανε λοιπόν οι ζευγάδες; Λιγοστά ελληνικά ξέρανε, από τότε που είχαν πάει φαντάροι. Οπότε λέγανε στο βόδι: «Μετααααα … βολή!«»).

Το βιβλίο με τίτλο «Τάσος Κωστόπουλος & Λεωνίδας Εμπειρίκος & Δημήτρης Λιθοξόου – Μια συζήτηση στη Φιλοσοφική Ελληνικός εθνικισμός Μακεδονικό ζήτημα Η ιδεολογική χρήση της Ιστορίας [Κίνηση Αριστερών Ιστορικού Αρχαιολογικού 1992]».

Τάσος Κωστόπουλος – Κριτική στο βιβλίο Σπύρος Καράβας, «Η ταξική «καρδιά» του Μακεδονικού» (άρθρο στην «Ελευθεροτυπία» 2010-12-28)

Ο Σπύρος Καράβας είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, και συγγραφέας, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Η ταξική «καρδιά» του «Μακεδονικού», Μακάριοι οι κατέχοντες την γην. Γεωκτητικοί σχεδιασμοί προς απαλλοτρίωση συνειδήσεων στη Μακεδονία 1880-1909» (εκδόσεις Βιβλιόραμα), Αθήνα 2010.

Από το εξώφυλλο του βιβλίου, Σπύρος Καράβας, Η ταξική «καρδιά» του Μακεδονικού, Aγρόκτημα στην Κορφούλα (Νοβοσέλο) Καστοριάς.

 

Μικρή πρόταση: Το βιβλίο αυτό, για το οποίο ο Τάσος Κωστόπουλος, εκ των φορέων του ‘Ιού‘ υπογράφει την κριτική, μαζί με κάποια ακόμη βιβλία, όπως π.χ. τη ‘Μακεδονική διαμάχη‘ του Loring Danforth, το ‘Μακεδονικές ιστορίες και πάθη (1870-1990)‘ της Αναστασίας Καρακασίδου, και τα ‘Απαγορευμένη γλώσσα, Κρατική καταστολή των σλαβικών διαλέκτων στην ελληνική Μακεδονία‘, αλλά και το ευρύτερου ιστορικού πεδίου ‘Πόλεμος και εθνοκάθαρση, Η ξεχασμένη πλευρά μιας δεκαετούς εθνικής εξόρμησης 1912-1922‘ του ίδιου του Τάσου Κωστόπουλου, κατά τη γνώμη μας, μπορούν να αλλάξουν μια για πάντα την τυχόν κοντόφθαλμη εθνικιστική οπτική όσων αναγνωστών ζουν μέσα στην άγνοια, και εάν είναι ανοιχτόμυαλοι και καλοπροαίρετοι, να καταλάβουν πολλές αλήθειεςτην αλήθεια για τους εθνικά Μακεδόνες και το Μακεδονικό έθνος.

Τα στοιχεία του βιβλίου εδώ και τα στοιχεία του συγγραφέα εδώ, από την Βιβλιονέτ.

Διαβάστε την κριτική, όπως δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» στις 28 Δεκεμβρίου 2010.